Jednym z głównych składników pokarmowych są białka. Jest to materiał budulcowy wykorzystywany do budowy własnych tkanek organizmu. Pamiętać bowiem należy, że w ciągu całego życia człowieka procesy odtwórcze, czyli odbudowy „zużytych” komórek, warunkują zdrowie człowieka. Jeżeli te mechanizmy zostaną zachwiane, np. w przypadku nieodpowiedniej ilości i jakości dowozu materiału budulcowego (właśnie białek), to organizmowi grozie może choroba. Jest to zjawisko szczególnie niebezpieczne u dzieci i młodzieży, jego występowanie przez dłuższy czas prowadzi do zahamowania wzrostu, spadku odporności ustroju czy powolniejszego rozwoju intelektualnego. Dzieci z niedożywieniem białkowo-kalorycznym znacznie gorzej rozwijają się fizycznie i psychicznie. Dla ludzi dorosłych niedostateczna podaż białka w diecie jest również niebezpieczna. Prowadzić może do upośledzenia wielu czynności ustrojowych, takich jak załamanie odporności immunologicznej, zmniejszenie wydolności fizycznej i psychicznej.
Równie groźne, jak niedobór, jest nadmierne spożywanie produktów białkowych, głównie pochodzenia zwierzęcego, przekraczające fizjologiczne (należne) zapotrzebowanie ustroju na ten składnik. Może spowodować choroby układu trawiennego (wątroby) lub układu moczowego (nerek).
Białka, z uwagi na źródło ich pochodzenia, dzielimy na zwierzęce oraz roślinne. Wzorcowym białkiem dla człowieka jest białko zawarte w jajku kurzym. Oznacza to, ze zawarta w nim ilość poszczególnych aminokwasów, czyli 22 elementów budujących każde białko, jest wystarczająca pod względem składu ilościowego i jakościowego. Również inne białka pochodzenia zwierzęcego, z takich produktów jak mięso, ryby, mleko i jego przetwory, są uznawane za pełnowartościowe. O tym, czy białko jest uznawane za pełnowartościowe, czy nie świadczy obecność 8 spośród 22 aminokwasów, które budują wszystkie białka. Tych aminokwasów ustrój człowieka nie wytwarza i dlatego muszą być dostarczane z pożywieniem. Nazywamy je aminokwasami niezbędnymi lub egzogennymi, co znaczy, że muszą być dostarczone z zewnątrz. Aminokwasy te we właściwych proporcjach występują głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Białka roślinne, poza soją i nasionami roślin strączkowych, nie dostarczają właściwych ilości niezbędnych aminokwasów i z tego powodu określa się je często jako białka niepełnowartościowe. Organizm człowieka najlepiej wykorzystuje mieszaninę białek zwierzęcych i roślinnych.
W prawidłowo zestawionym posiłku należy łączyć produkty dostarczające obu rodzajów białek. Przykładem racjonalnego posiłku są płatki owsiane czy kukurydziane na mleku.
Żywienie jest nieodzownym elementem życia. Aby żyć, trzeba jeść. Modelem żywienia jest w ogromnej mierze determinowana jakość życia każdego człowieka. Dowody naukowe ostatnich kilkunastu lat wskazują niezbicie, ze od rodzaju pożywienia, czyli ilości i jakości spożywanych produktów, zależy utrzymanie zdrowia lub wystąpienie choroby. Lista chorób określanych mianem chorób na tle wadliwego żywienia jest coraz dłuższa. Nadal wielu z nas dziwi fakt, że wystąpienie np. zawału serca, cukrzycy typu II, osteoporozy czy udaru mózgu w dużej mierze zależy od tego, co kładziemy na talerz.
Niestety, coraz liczniejsze dowody naukowe wskazują na ścisły związek właśnie pomiędzy „talerzem” a tymi chorobami. Pocieszający jest fakt, że każdy z nas może wybitnie zmniejszyć ryzyko zagrożenia zdrowia przez wprowadzenie nawet niewielkichkorekt w swoim modelu żywienia. Aby móc wprowadzić te zmiany, należy posiadać pewienzasób wiedzy o składnikach odżywczych. Podamy najważniejsze informacje niezbędne do tworzenia właściwego prozdrowotnego modelu żywienia.
Rozważając zagadnienia związane z prawidłowym żywieniem, należy rozpocząć od odpowiedzi na pytanie, jaka jest rola żywności. Żywność jest przede wszystkim źródłem energii, bez której człowiek nie mógłby funkcjonować i po prostu trzymać życia.
Dostarcza ponadto 400 różnych składników odżywczych, jednakże jedynie około 60 są to tzw. Składniki niezbędne. Oznacza to, że muszą być one dostarczone z pożywieniem, gdyż organizm nie jest w stanie ich sam wytworzyć ani niczym zastąpić. Do tych składników należą, przede wszystkim białka, węglowodany, tłuszcze, wszystkie witaminy, mikro- i makroelementy, błonnik pokarmowy. Rola, jaką pełnią poszczególne składniki, jest różna dla każdego z nich, podobnie jak różne jest na nie zapotrzebowanie.
Zmienia się ono w ciągu ludzkiego życia, podobnie jak zapotrzebowanie na energię. Zależy także od wieku człowieka, płci, okresu wzrostu, wykonywanej pracy i aktywności fizycznej. W życiu kobiet ponadto występują okresy wymagające zmiany zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze. Są to czas ciąży i karmienia. Jak widać, dobrze jest znać zalecane normy zapotrzebowania na energię i składniki pokarmowe, gdyż tylko wówczas można się zabezpieczyć przed ewent. wystąpieniem niedoborów, a tym samym uszczerbkiem na zdrowiu.
Wszystkie niezbędne składniki pokarmowe powinny być dostarczane codziennie, w poszczególnych posiłkach. Procesy przemiany materii organizmu odbywają się stale, np. układ krążenia, układ oddechowy pracują nieprzerwanie i z tego powodu wymagają systematycznego dowozu zarówno energii, jak i składników odżywczych.
Najnowsze komentarze